Fact Check: महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांच्या बाबतीत परत एकदा खोटा दावा व्हायरल

नवी दिल्ली (विश्वास न्यूज). काही वापरकर्त्यांनी 9 मे रोजी महाराणा प्रताप यांच्या जयंतीनिमित्त सोशल मीडियावर एक पोस्ट शेअर केली आहे. काही वापरकर्त्यांनी त्यांच्या शस्त्रास्त्रांच्या वजनाबाबत दावा केला आहे की महाराणा प्रताप 208 किलो वजन घेऊन लढायचे. त्यांचा भाला 81 किलोचा आणि चिलखत 72 किलोचे होते. त्याचा भाला, चिलखत, ढाल आणि दोन तलवारी यांचे एकत्रित वजन 208 किलो होते. त्याचे स्वतःचे वजन 110 किलो आणि उंची 7 फूट 5 इंच होती.

विश्वास न्यूजला आपल्या तपासातमहाराणा प्रताप यांच्याबाबत सोशल मीडियावर केला जात असलेला दावा खोटा असल्याचे निष्पन्न झाले आहे. त्यांच्या शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन सुमारे 35 किलो होते. ही शस्त्रे उदयपूरच्या संग्रहालयात ठेवण्यात आली आहेत. त्याची उंचीही सामान्य माणसांसारखी 5’8″-5’10″ दरम्यान होती.

व्हायरल पोस्‍ट काय आहे

फेसबुक वापरकर्ता देवेंद्र सिंह (संग्रहित लिंक) याने 9 मे रोजी लिहिले आहे,

“महाराणा प्रताप 208 किलो वजन घेऊन लढत असे.

महाराणा प्रताप यांच्या भाल्याचे वजन 81 किलो आणि छातीचे चिलखत 72 किलोचे होते. त्यांचा भाला, चिलखत, ढाल आणि दोन तलवारी यांचे एकत्रित वजन 208 किलो होते. महाराणा प्रताप यांचे वजन 110 किलो आणि उंची 7 फूट 5 इंच होती. एवढे वजन घेऊन प्रताप रणांगणात लढत असत ही बाब आश्चर्यकारक आहे.”

तपास

महाराणा प्रताप यांच्याबद्दल केलेल्या दाव्याची चौकशी करण्यासाठी, आम्ही प्रथम ते कीवर्डसह गुगलवर शोध घेतला. 19 जानेवारी, 2022 रोजी याबाबतची बातमी टीव्ही9 वर आली आहे. त्यानुसार, “उदयपूरच्या संग्रहालयात महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांच्या वजनाबाबत बोर्ड लावण्यात आला आहे. त्याच्या वैयक्तिक शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन सुमारे 35 किलो असल्याचे सांगण्यात आले आहे. ते 35 किलो वजन घेऊन रणांगणावर जात असे. त्यांच्या भाल्याचाही यात समावेश आहे. असे मानले जाते की, भाल्याचे वजन सुमारे 17 किलो होते. उदयपूरचे सहाय्यक पर्यटन अधिकारी जितेंद्र माळी यांनीही महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन सुमारे 35 किलो असल्याची पुष्टी केली आहे.”

वन इंडियामध्ये 2 जून, 2022 रोजी प्रसिद्ध झालेल्या बातमीनुसार, “महाराणा प्रताप यांचा जन्म 9 मे, 1540 रोजी राजस्थानमधील कुंभलगड किल्ल्यावर झाला होता. 19 जानेवारी, 1597 रोजी उदयपूर येथील चावंड येथे त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. ते 35 किलोपेक्षा जास्त वजनाचे चिलखत, तलवार आणि भाला घेऊन लढत असे. उदयपूरच्या सिटी पॅलेस म्युझियममध्ये त्यांच्या शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन 35 किलो दिलेले आहे. त्याची उंची 7 फुटांपेक्षा जास्त असल्याचा दावा केला जात आहे, परंतु याचा कोणताही ठोस पुरावा नाही.”

उदयपूर सिटी पॅलेस म्युझियममध्ये ठेवण्यात आलेली महाराणा प्रताप यांची शस्त्रास्त्रे नारदमणी ग्यानी घुमकड या यूट्यूब चॅनलवर 30 ऑगस्ट, 2019 रोजी अपलोड केलेल्या व्हिडिओमध्ये पाहता येतील. म्युझियममधला बोर्डही त्यात पाहायला मिळतो. त्यानुसार, “महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन 35 किलो आहे.”

हा दावा यापूर्वी देखील व्हायरल झाला होता, तेव्हा महाराणा ऑफ मेवाड चॅरिटेबल फाऊंडेशनचे मुख्य प्रशासक भूपेंद्र सिंह आउव यांनी विश्वास न्यूजला सांगितले होते, “सामान्यत: मेवाडमधील लोकांची उंची कमी असत, तर पश्चिम राजस्थानचे रहिवासी 6 फूट ते 6 फूट 6 इंच पर्यंत उंचीचे असत. सामान्य भारतीयांप्रमाणेच महाराणा प्रताप यांचीही उंची 5’8″ ते 5’10” दरम्यान होती. त्याच्या तलवारीचे वजन सुमारे दोन किलो होते, तर शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन 34.618 किलो होते. त्यात बंदुका आणि इतर शस्त्रांसह भाला आणि चिलखत देखील समाविष्ट आहे.” यासोबतच त्यांनी आम्हाला महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांची माहितीही पाठवली होती. त्यांच्या मते, त्यांच्या चिलखताचे वजन 16.295 किलो आणि त्याच्या 7 फूट 10 भाल्याचे वजन 2.9 किलो होते.  

यासंदर्भात उदयपूरमधील दैनिक जागरणचे प्रतिनिधी सुभाष शर्मा सांगतात, “महाराणा प्रताप यांच्या शस्त्रास्त्रांची माहिती उदयपूर सिटी पॅलेस म्युझियममध्ये देण्यात आली आहे. सुमारे 35 किलो वजनाची शस्त्रे घेऊन ते रणांगणात उतरायचे. सोशल मीडियावर व्हायरल झालेला दावा खोटा आहे.”

खोटा दावा करणाऱ्या ‘देवेंद्र सिंह’ या फेसबुक वापरकर्त्याचे प्रोफाइल आम्ही स्कॅन केले. त्यानुसार तो उत्तर प्रदेशातील ललितपूरचा रहिवासी असून त्याचे जवळपास 11 हजार फॉलोअर्स आहेत.

निष्कर्ष: महाराणा प्रताप यांचा भाला आणि चिलखत यांच्या वजनासह इतर शस्त्रास्त्रांबाबतचा दावा चुकीचा आहे. त्यांच्या शस्त्रास्त्रांचे एकूण वजन सुमारे 35 किलो होते. यात सुमारे 17 किलो वजनाचे चिलखत आणि सुमारे 3 किलो वजनाचा भाला देखील समाविष्ट आहे.

टॅग्स

• Maharana Pratap
• Sword of Maharana Pratap