Fact Check: ATM मधून पैसे काढताना दोन द कॅन्सल बटन दाबण्याचे खोटे आदेश व्हायरल, RBI ने नाही जारी केले गाईडलाईन

नवी दिल्ली (विश्वास न्यूज): सोशल मीडिया वर भारतीय रिजर्व बँक (RBI) च्या नावावर एक गाईडलाईन व्हायरल होत आहे. व्हायरल पोस्ट मध्ये दावा करण्यात येत आहे कि आरबीआई ने एटीएम मधून पैसे काढण्यावरून एक गाईडलाईन जारी केले आहे. त्याच्या अंतर्गत कार्ड टाकल्यावर दोन द कॅन्सल बटन दाबावे असे सांगण्यात येत आहे. जर कोणी तुमचा पिन जर का चोरण्याचा प्रयत्न करत असेल तर कीपॅड मध्ये असे सेटीन्ग्स आहे जे दोन द कॅन्सल दाबल्याने कंसाला होतात.
विश्वास न्यूज च्या तपासात असे कळले कि आरबीआय चे असे कुठले गाईडलाईन आले नाही. सोशल मीडिया वर व्हायरल होत असलेला मेसेज खोटा आहे. एचडीएफसी बैंक चे स्टेट (यूपी) हेड ह्यांनी देखील हा दावा खोटा असल्याचे सांगितले आहे.

काय होत आहे व्हायरल?
फेसबुक यूजर Suresh Paraadkar (आर्काइव) ने हि पोस्ट शेअर करून लिहले:
Important Message from RBI
– A very useful tip while withdrawing funds from an ATM.

– Press ‘Cancel’ button twice before inserting the card. If anyone has setup the key pad to steal your PIN code, this will cancel that set up. Please make it a habit and part of every transaction that you make. Share for Your Circle People.

मराठी अनुवाद: (RBI कडून महत्वाचा संदेश
ATM मधून पैसे काढताना अतिशय उपयुक्त टिप. मशीनमध्ये कार्ड घालण्यापूर्वी ‘रद्द करा’ बटण दोनदा दाबा. तुमचा पिन कोड चोरण्यासाठी कोणीतरी कीपॅड सेट केल्यास ही सेटिंग रद्द केली जाईल. कृपया प्रत्येक व्यवहाराची सवय लावा. तुमच्या आजूबाजूच्या लोकांनाही याबद्दल सांगा.)

तपास:

व्हायरल पोस्टचा तपास करण्यासाठी, आम्ही प्रथम ते कीवर्डसह शोधले. आम्हाला या गाइडलाइन विषयी संबंधित कोणतीही बातमी मिळाली नाही. यानंतर आम्ही आरबीआयच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊन या गाइडलाइन चा शोध सुरू केला. आम्हाला अशी कोणतीही मार्गदर्शक तत्त्वे आढळली नाहीत. तसेच एटीएम वापराबाबत आरबीआयने जारी केलेल्या गाइडलाइनचा शोध सुरू केला. आम्हाला वेबसाइटवर 1 जानेवारी 2020 रोजी प्रश्न-उत्तर विभागात एटीएम वापरण्याच्या सूचना आढळल्या. याबाबत जारी करण्यात आलेल्या १२ मार्गदर्शक सूचनांमध्ये कुठेही व्हायरल पोस्टसारख्या गाइडलाइन चा उल्लेख नाही.

आम्हाला PIB च्या खात्यावर व्हायरल दाव्याशी संबंधित एक ट्विट सापडले. हे 10 जून 2021 रोजी ट्विट करण्यात आले आहे. त्यानुसार एटीएममध्ये कॅन्सल बटण दोनदा दाबून पिन चोरीपासून वाचवणारा मेसेज खोटा असल्याचे सांगितले होते. आरबीआयने असा कोणताही आदेश जारी केलेला नाही.

अधिक माहितीसाठी, आम्ही एटीएम मशीन बनवणारी कंपनी पोर्तो इंडियाचे क्षेत्रीय व्यवस्थापक अंशू यांच्याशी बोललो. “कोणीही दुसऱ्याचा पिन कॉपी करण्यासाठी एटीएमचा कीपॅड सेट करू शकत नाही. हा संदेश खोटा आहे. असे शक्य नाही. सुमारे चार वर्षांपूर्वी गुंड एटीएम मशीनच्या कीपॅडवर गोंद लावायचे. पैसे काढण्यासाठी कोणी जात असल्याने काम झाले नाही. ठग त्यावेळी आजूबाजूला उभे राहून पिन पाहत असे. ती व्यक्ती निघून गेल्यावर गुंड पिन टाकून पैसे काढायचे. आता RBI ने कडकपणा वाढवला आहे. आता जर एखाद्या गुंडाने फेविक्विक किंवा काही लावले आणि पैसे काढताना मशीन हँग झाली, तर 30 सेकंदांनंतर मशीन आपोआप सेवाबाह्य होईल आणि व्यवहार रद्द होईल. मशीनच्या कीपॅडमध्ये पिन कॉपी करण्यासाठी कोणतीही सेटिंग केली जाऊ शकत नाही. एटीएममध्ये तुमच्या जवळ उभे राहूनच गुंड पिन पाहू शकतात. यंत्र नव्हे, तर बेफिकीरपणे पैसे काढले जातात. पैसे काढताना समोरच्याला उभे राहू देऊ नका.“

आम्ही एचडीएफसी बँकेचे राज्य (यूपी) प्रमुख मोहित सिन्हा यांच्याशीही बोललो. ते म्हणतात, ‘व्हायरल पोस्टमध्ये करण्यात आलेल्या दाव्यात तथ्य नाही. एटीएममध्ये कॅन्सल बटण दोनदा दाबल्याचा मेसेज खोटा आहे. कीपॅडमध्ये अशी सेटिंग करता येत नाही. असा कोणताही आदेश आरबीआयने जारी केलेला नाही.‘

आम्ही व्हायरल पोस्ट शेअर केलेल्या फेसबुक वापरकर्त्या Suresh Paraadkar यांचे प्रोफाइल स्कॅन केले. Suresh Paraadkar, डिसेंबर 2013 पासून सक्रिय यूजर, मूळचे वाराणसी, उत्तर प्रदेशचे रहिवासी आहेत.

ह्या आधी देखील असा मेसेज व्हायरल झाला होता. विश्वास न्यूज ची रिपोर्ट इथे वाचू शकता.