Fact Check: વાયરલ તસવીરમાં દેખાતો શીખ યુવક ભગત સિંહ નથી, વર્ષ 1919ની તસવીર ખોટા દાવા સાથે થઈ હતી વાયરલ

નવી દિલ્હી (વિશ્વાસ ન્યૂઝ): હાલમાં સોશિયલ મીડિયા પર એક બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ તસવીર વાયરલ થઈ રહી છે. તસવીરમાં એક વ્યક્તિના હાથ-પગ દોરડાથી બાંધેલા છે અને યુનિફોર્મ પહેરેલો એક વ્યક્તિ તેને કોરડાથી ફટકારી રહ્યો છે. વાયરલ તસવીરની ટોચ પર એક અખબારની કટિંગ પણ મૂકવામાં આવી છે, જેના પર લખ્યું છે – ‘મેં એસેમ્બલીનો સખત વિરોધ કર્યો હતો. ‘હવે આ તસવીર શેર કરીને કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તસવીરમાં જે યુવકને પોલીસ ઓફિસર દ્વારા મારવામાં આવી રહ્યો છે તે અન્ય કોઈ નહીં પરંતુ સ્વતંત્રતા સેનાની ભગત સિંહ છે. વિશ્વાસ ન્યૂઝની તપાસમાં આ દાવો ખોટો નીકળ્યો. જલિયાવાલા બાગ હત્યાકાંડ પછી પંજાબમાં લાદવામાં આવેલા લશ્કરી કાયદા દરમિયાન સંસ્થાનવાદી યુગના પોલીસ અત્યાચારને દર્શાવતી એક તસવીર સ્વાતંત્ર્ય સેનાની ભગત સિંહની જેમ વાયરલ થઈ રહી છે.

શું વાયરલ થયું ?

ફેસબુક યુઝર ‘રાજીવવાડી સ્વદેશી મેડિસિન’એ વાયરલ તસવીર શેર કરી છે. તસવીર સાથે લખ્યું છે કે, ‘આઝાદી માટે કોરડા મારવામાં આવતા ભગત સિંહની તસવીર તે સમયના અખબારમાં છપાઈ હતી જેથી કરીને ભારતમાં કોઈ ભગત સિંહ ન બને, શું તમારી પાસે ગાંધી-નેહરુની આવી કોઈ તસવીર છે? તો પછી હું તેમને રાષ્ટ્રપિતા તરીકે કેવી રીતે સ્વીકારી શકું? હું કેવી રીતે માની શકું કે સ્પિનિંગ વ્હીલ સ્વતંત્રતા લાવ્યું ?

વાયરલ પોસ્ટનો દાવો અહીં જેવો છે તે રીતે લખવામાં આવ્યો છે. આ વાત સાચી હોવાનું માની અન્ય યુઝર્સ પણ તેને વાયરલ કરી રહ્યા છે. પોસ્ટનું આર્કાઇવ વર્ઝન અહીં જુઓ.

તપાસ

વાયરલ તસવીરનું સત્ય જાણવા માટે અમે ગૂગલ રિવર્સ ઈમેજ દ્વારા ફોટો સર્ચ કર્યો. આ દરમિયાન અમને bylinetimes.com વેબસાઇટ પર પ્રકાશિત એક લેખમાં એક વાયરલ તસવીર મળી. 8 એપ્રિલ 2019 ના રોજ પ્રકાશિત થયેલા એક લેખમાં ચિત્ર સાથે કેપ્શન લખવામાં આવ્યું હતું, ‘Indians were flogged following the Amritsar Massacre in 1919 ” ગુજરાતી અનુવાદ: 1919 માં અમૃતસર હત્યાકાંડ પછી ભારતીયોને કોરડા મારવામાં આવ્યા હતા.

આ વિશે વધુ તપાસ કરતા અમને 17 એપ્રિલ 2019 ના રોજ sabrangindia.in વેબસાઇટ પર પ્રકાશિત એક લેખ મળ્યો, જેમાં આ ફોટોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રકાશિત લેખનું શીર્ષક હતું ‘જલિયાવાલા બાગના 100 વર્ષ પછી, દમન અને પ્રતિકારની નોંધ કરતા દસ્તાવેજો નેશનલ આર્કાઇવ્ઝમાં છુપાયેલા છે’. તસવીર સાથે આપવામાં આવેલી માહિતીમાં તે 1919ની વાત છે.

વાયરલ તસવીર 10 ફેબ્રુઆરી 2019ના રોજ ઈતિહાસકાર મનન અહેમદ દ્વારા ટ્વીટમાં શેર કરવામાં આવી હતી. ટ્વીટમાં વાયરલ તસવીરની સાથે બીજી ઘણી તસવીરો પણ શેર કરવામાં આવી હતી. ટ્વીટ અહીં જુઓ.

https://twitter.com/sepoy/status/1094661101734776832

ભગત સિંહનો જન્મ 28 સપ્ટેમ્બર 1907ના રોજ થયો હતો અને વાયરલ તસવીર 1919ની છે. તે સમયે ભગત સિંહ લગભગ 10-12 વર્ષના હતા, જ્યારે તસવીરમાં દેખાતો વ્યક્તિ એક યુવક છે. અહીંથી સ્પષ્ટ થાય છે કે આ તસવીર ભગતસિંહની નથી.

આ પહેલા પણ આ તસવીર સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ હતી, ત્યારે વિશ્વાસ ન્યૂઝને તેની તપાસમાં તે ખોટું લાગ્યું હતું. વિશ્વાસ ન્યૂઝની આ તથ્ય તપાસ વાર્તા અહીં વાંચી શકાય છે.

વિશ્વાસ ન્યૂઝે સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ તસવીરની પુષ્ટિ કરવા માટે શહીદ ભગત સિંહ સેન્ટેનરી ફાઉન્ડેશનના અધ્યક્ષ અને શહીદ ભગત સિંહની બહેન અમર કૌરના પુત્ર પ્રોફેસર જગમોહન સિંહનો સંપર્ક કર્યો. તેમણે કહ્યું કે, આ તસવીર એપ્રિલ 1919માં જલિયાવાલા બાગ હત્યાકાંડ પછી 16 એપ્રિલ, 1919ના રોજ અમૃતસરમાં માર્શલ લૉ લાદવામાં આવ્યો હતો અને તેમાં દેખાતા શીખ યુવક ભગત સિંહ નથી.

તપાસના અંતે, અમે ફોટો શેર કરનાર યુઝરનું સોશિયલ સ્કેનીંગ કર્યું. સ્કેનિંગમાં જાણવા મળ્યું કે ફેસબુક પર બે હજારથી વધુ લોકો યુઝરને ફોલો કરે છે. ફેસબુક પર યુઝરના 4 હજારથી વધુ મિત્રો છે.

નિષ્કર્ષ: જલિયાવાલા બાગ હત્યાકાંડ પછી પંજાબમાં લાદવામાં આવેલા માર્શલ લો દરમિયાન પોલીસ અત્યાચારને દર્શાવતી એક તસવીર વાયરલ થઈ રહી છે. જેમાં ભગતસિંહ હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ તે વાત તદ્દન ખોટી છે. વાયરલ થઈ રહેલી તસવીરમાં દેખાતા યુવાન ભગતસિંહ નથી.

ટેગ્ઝ

• Bhagat Singh
• Bhagat Singh Image
• Fact Check